"Świętoszek" - Molier

Świętoszek

Tłumaczenie: Tadeusz Boy-Żeleński

Tytuł oryginału: Tartuffe

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Liczba stron: 137

Gdy byłam dzieckiem uczęszczającym do szkoły podstawowej szczerze nie znosiłam lektur. Czułam się do nich przymuszona, stłamszona przez system. Myślałam o wszystkim innym co mogłabym zrobić, podczas gdy czytałam jakąś głupią książkę. Moje nastawienie teraz diametralnie się zmieniło. Może nie do wszystkich lektur podchodzę z entuzjazmem, ale natrafiam na perełki. Taką perełką jest właśnie „Świętoszek”.

„Naucz się, jak odróżnić prawdę od obłudy,
Nie obdarzaj zbyt rychło ufnością nikogo
I staraj się rozsądku kroczyć zawsze drogą!”

Akcja utworu dzieje się w Paryżu w domu mężczyzny imieniem Orgon. Pod swój dach przyjmuje pobożnego, bigoteryjnego i fałszywego Tartuffe. Gospodarz zafascynowany głęboką pobożnością tytułowego Świętoszka nie dostrzega jego wad, obłudy skrywanej pod płaszczykiem religijności. Wskazuje pozostałym domownikom Świętoszka jako wzór do naśladowania. Tartuffe bez problemu zadomowił się w domu Orgona. Samozwańczo okrzyknął się strażnikiem moralności. Wszystkim bez wyjątku wytykając grzechy, potknięcia, błędy i nieobyczajne zachowanie. Domownicy przejrzeli grę Tartuffe i postanowili zdemaskować go przed panem domu.

„Bo tej hańby sam sobie człowiek nie przebaczy,
By kochać tę, co sama kochać nas nie raczy.”

Postacie ukazane są wyraziście i jednoznacznie. Może i nie są to pogłębione portrety, ale to jest jedynie pięcioaktowa komedia, więc Molier ukazał to co najważniejsze. Zredukował postaci do funkcji symboli, reprezentujących poszczególne cechy. Są czarno-biali. Dobrzy lub źli. Tartuffe niewątpliwe posiadał ogromny urok osobisty. Był charyzmatyczny i bardzo przekonywujący. Łatwo owinął sobie Orgona wokół palca. Jest obłudny i fałszywy. Jego hipokryzje dobitnie ukazuje moment gdy w lekki sposób nagina biblijne nakazy do własnej potrzeby.

Wymowny jest też cytat

„Słowem, brać tych skrupułów nie trzeba dosłownie:
Wszak wiedzieć nikt nie będzie, a niech pani wierzy,
Że zło naszych postępków w ich rozgłosie leży.
Zgorszenie świata – oto, co sumienie gniecie,
I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie”.

Orgon był zwyczajnie łatwowierny. Dał się omotać dewocie, a przecież chciał jak najlepiej dla siebie. Był podatny na wpływy. Poszukiwał mistrza, który wskaże mu odpowiednią drogę, a Tartuffe skrupulatnie to wykorzystał.

Przesłanie tego utworu jest jasne – Molier potępia powierzchowną religijność, nadmierną obrzędowość. Twierdzi, że bardziej wartościowa jest cicha religia noszona w sobie i wyrażana swoim życiem, a nie lśniące uroczystości.

„Doprawdy, większość ludzi to stworzenia dziwne:
Co w zgodzie z naturą, to im jest przeciwne”

W utworze możemy zauważyć wykorzystanie zasady trzech jedności: miejsce akcji – dom Orgona, czas – kawałek życia wyrwany z istnienia rodziny mieszczańskiej, akcji – sprawa Tartuffe. Zgodnie zmierzają w stronę tragedii. Każde ich posunięcie bohaterów do niej przybliża.

„Już to pstro w głowie mają wszyscy zakochani.”

Warto jednak zauważyć, że mamy przecież do czynienia z komedią, a nie tragedią. Prześmiewczym żartem ocieka cały utwór. Mogę wyróżnić ironiczne komentarze Doryny – pokojówki Marianny - córki Orgona. Doskonale orientuje się w sytuacji i ostrym językiem potrafi podsumować całą sytuacje. Kolejnym przykładem mogłoby być spowiedź Tartuffe z powodu zabicia pchły, jego obłudne podejście do religii.

Przyjemny język. Prawidłowy dla ówczesnej epoki i zrozumiały dla współczesnego czytelnika.

„(…) nic mnie nie mierzi bardziej na tej ziemi
Niż fałsz, co się pozory barwi nabożnemi,
Niż owi obłudnicy, nędzne szarlatany,
Którzy podłych grymasów dewocji udanej
Używają bezkarnie, by ciągnąć korzyści
Z tego, co ludzie w sercu swym wielbią najczyściej”.

Naprawdę dobrze bawiłam się podczas czytania tej książki. Jest sarkastycznie zabawna, wyśmiewa ludzkie ułomności, nie tracąc przy tym komediowego polotu. Mimo że jest komiczna to nie jest lekturą po której zupełnie nic w nas nie zostaje. Zostaje i to wiele. Przypomina, że to co głośne i najbardziej krzykliwe nie zawsze jest najprawdziwsze. Nie zawsze warto ufać pozorom i należy dwa razy pomyśleć zanim oddamy własne życie i włości w czyjeś ręce.

10/10