„Niezbędnik obserwatorów gwiazd” Matthew Quick

Tłumaczenie: Joanna Dziubińska

Tytuł oryginału: Boy 21

Wydawnictwo: Otwarte

Data wydania: 23 października 2013

Liczba stron: 320

Nie czytałam, ani też nie oglądałam „Poradnika pozytywnego myślenia”. Mimo że film na jej podstawie dostał Oscara, to nie czułam potrzeby zapoznawania się z nią. Jednak, gdy nadarzyła się okazja zaznajomić się z twórczością Matthew Quicka to stwierdziłam, dlaczego by nie. Wszak jest laureatem wielu prestiżowych nagród.  I jakie wrażenia? Bardzo pozytywne! Książka jest bardzo ciepła i napawa przyjemnymi emocjami, przełamanymi nutką goryczy. Wzbudziła we mnie wiele uczuć, głównie współczucia i ogromnej empatii.

Głównym bohaterem jest Finley – milczący outsider uwielbiający grać w koszykówkę. Mieszka w Bellmont, siedlisku irlandzkich emigrantów. Miastem rządzą afro-amerykańskie gangi i mafia. Matka chłopca zginęła w niewiadomych dla czytelnika okolicznościach. Mieszka z ojcem i dziadkiem na wózku. Finley ma dziewczynę Erin, która także uwielbia koszykówkę, ale jest bardziej utalentowana od nastolatka. Fin wierzy jednak, że ciężka praca może zrekompensować brak talentu. Pewnego dnia w życie chłopca wkracza Russ – czarnoskóry koszykarz, którego rodzice zostali zamordowani. Trener Finleya zdaje się sądzić, że przyjaźń obojga może pomóc im uporać się z traumami z przeszłości.

Powieść rozwijała się bardzo powoli. Końcówka przyniosła coś innego niż się spodziewałam. Ostatnie strony są niespodziewane i wytrąciły mnie z równowagi w pozytywnym sensie. Akcja toczy się jednostajnie, ale sukcesywnie zdąża do zaskakującego punktu kulminacyjnego. Autor, bardziej niż na wydarzeniach przyśpieszających tok wydarzeń, skupił się na emocjach bohaterów, ich przeżyciach wewnętrznych, a także relacjach i wzajemnych stosunkach. Bardzo mi się to podobało! Oczywiście gdzieś w tle przewijały się rodzinne tajemnice, sprytnie wplecione w mroczne zakamarki Bellmont, ale ja akurat skupiłam się na uczuciach dogłębnie pokazanych przez pisarza. Całokształt historii bardzo mi się spodobał i podziwiam autora, że potrafi prostymi słowami pisać o rzeczach ważnych. „Niezbędnik obserwatorów gwiazd” bywa momentami naiwny, lekko infantylizujący, ale myślę, że taki był zamysł tej historii.

Język normalnie bym skrytykowała, bo nie przepadam za krótkimi zdaniami i prostymi konstrukcjami, ale w tej historii taki styl sprawdził się idealnie. By przekazać wartościową treść, Quick nie musi uciekać się do językowej ekwilibrystyki. On po prostu mówi i jego słowa, mimo że niewyrafinowane, to mają wartość. To wyjątkowy dar.

Charaktery wykreowane są dość dobrze. To na pewno interesujące i nieszablonowe osoby. Główny bohater wraz z przyjacielem zostali zestawieni na zasadzie przeciwieństw. Czy przyjaźń między tak różnymi osobami jest możliwa? Pisarz udowadnia że tak. Jedno traumatyczne doświadczenie może połączyć ludzi na zawsze. Russ to już w ogóle ewenement! Chłopiec naprawdę mocno przeżył śmierć rodziców i desperacko ucieka od rzeczywistości. Jego powolny powrót jest bolesny i chwilami miałam wrażenie, że ja sama chętnie bym się wypisała z rzeczywistości. Widząc zło tego świata, choćby na przykładzie Bellmont, bycie „Ziemianinem” wcale nie jest fajne. Wszystkie męskie charaktery zostały ciekawie i są wyraziści. Gorzej rzecz ma się z dziewczętami. Bellmont to męski świat i niewiele płci żeńskiej występuje na kartach książki. A jak już są to zostają naszkicowane po macoszemu. Mówię o Erin – jedynej kobiecie, która nie jest statystką robiącą sztuczny tłum. Erin jest odrażająco idealna. To uosobienie wszystkich damskich zalet. Dziewczyna to osoba pełna zrozumienia, akceptująca największe głupoty, dziwne zachowania swojego chłopaka, kłamstwa, zatajenia, pomaga, opiekuje się, leczy, chroni... Brak jej jakiejś negatywnej cechy. Jakiejkolwiek. Dziewczyna wydaje się robotem, a nie żywą, czującą istotą.

Reasumując „Niezbędnik obserwatorów gwiazd” to wzruszająca i mądra powieść o wykluczeniu społecznym, radzeniu sobie z przeciwnościami losu, także o sile ludzkiego charakteru. Polecam głównie młodzieży, która wciąż czeka na bilet do Hogwartu. Starszym stażem czytelnikom też polecam, gdyż ta lektura wzbogacić może każdego. 

Dziękuję wydawnictwu Otwartemu!