"Proces" Franz Kafka

Proces czyli parabola bez klucza                  

tłumaczenie: Bruno Schulz

tytuł oryginału: Der Prozess

wydawnictwo: Wydawnictwo MG

data wydania: 30 sierpnia 2014

liczba stron: 448

Tęższe głowy ode mnie próbowały odnaleźć sens w tej powieści. I wymyśliły wiele Interpretacji. Jedne bardzo prawdopodobne, inne kompletnie nielogiczne. Dla mnie „Proces” to konglomerat znaczeń i właśnie takie rozumienie sugeruje Kafka, co można zauważyć, słuchając wypowiedzi Księdza, który opowiada o drzwiach do Prawa – dla każdego są inne – tak jak interpretacja tej paraboli. Daje pełną dowolność w rozumieniu tej historii i wbrew pozorom, interpretacja mówi więcej o czytelniku „Proces” niż o Franzie Kafce. Wieloznaczność i brak podpowiedzi od pisarza, czyni tę książkę utworem otwartym, pełnym niedomówień i niejednoznacznym.

Do codziennego języka przeniknęło powiedzenie „sytuacja kafkowska”, czyli taka która jest na pozór absurdalna, a zmusza do działań, których sens pozostaje nieodgadniony. Związek frazeologiczny wywodzi się właśnie z „Procesu”, w którym to główny bohater postawiony jest w niecodziennej sytuacji. Józef K. zostaje oskarżony o coś, o czym nie ma pojęcia. Zdaje się, że nikt wokół nie ma świadomości, co Józef K. zrobił, ale mimo to postawiono mu zarzuty. Początkowo główny bohater stara się walczyć i dochodzić swoich praw, ale po pewnym czasie rozumie, że nie wygra z machiną biurokratyczną i zaczyna postępować wedle jej zasad.

Jak powiedziałam „Proces” to cała kopalnia tropów i interpretacji, a każda na równi zasługuje na przemyślenie. Ja chciałabym pochylić się tylko nad kilkoma, które dla mnie, wspólnie, tworzą sens tej powieści. Na pierwszy rzut oka wysuwa się dosłowne rozumienie tekstu , czyli rozrastająca się machina biurokratyczna. Jednostka wobec systemu jest bezsilna i  zredukowana do bezimiennego trybiku. Jednakże najbliższe prawdy wydaje mi się porównanie procesu do życia człowieka, w którym każdy jest przegrany i z góry skazany na egzekucję. Bowiem:

„Mieć taki proces, znaczy, już go przegrać”.

Życia jakiejś jednostki nadrzędnej,  w pewnym rozumieniu boga, jako okrutnego absolutu, wobec którego, w religii chrześcijańskiej, zawsze ponosimy winę, a życie powinniśmy poświęcić, by ją z siebie zmyć. Niestety od urodzin do śmierci pozostajemy winni, a każda przewina skutkuje karą.

Co do wydania – jak zwykle ukłony w stronę MG – jest przepiękne! Każdy, kto pewnie czytałam „Proces” zapewne zdziwi się, jak to krótkie opowiadanko nagle rozszerzyło swoje gabaryty do 447 stron. Otóż MG na rynek wypuściło książkę typowo kolekcjonerską, gdzie to dużą część strony zajmują puste pola, czyniąc powieść niezwykle estetyczną, przejrzystą i elegancką. Tekst poprzetykany jest szkicami Bruno Schulza. Jak zwykle urzekające, mroczne, niekiedy dokładnie oddające naturę, innym razem zaś karykaturalne i groteskowe. Co do tłumaczenia… Tutaj mała uwaga do wydawnictwa. Otóż tekst reklamowy na tylniej stronie okładki opowiada o Brunie Schulzu jako o „tłumaczu, któremu zawdzięczamy genialny przekład książki”.  Niestety nie. Tłumaczenia „Procesu” dokonała Józefina Szelińska. Zgodziła się ,by przypisano je Schulzowi, by dodać mu prestiżu. Myślę, że po tylu latach i uznaniu, że kobiety są równie inteligentne, co mężczyźni można, by w końcu oddać sprawiedliwość pani Józefinie Szelińskiej.

Wydawnictwo odpowiedziało i uzasadniło, że to byłoby wręcz sprzeczne z prawem, gdyby użyto nazwiska Szelińskiej, gdyż ona nigdy nie wyraziła takiej zgody. Mnie przekonali.

Wciąż „Proces” wydaje mi się niecałkowicie przeze mnie zrozumiany. Dlatego też tej opinii nadałam tytuł „parabola bez klucza’, gdyż mam wrażenie, że wszyscy interpretatorzy nie są do końca zadowoleni ze swoich wniosków. Wciąż czegoś brak, kropki nad i, która podsumuje ten utwór, który nigdy nie miał być wydany. Myślę jednak, że „Proces” to wspaniała książka, a wyżej wymienione interpretacje pospołu oddają sposób, w jaki ją widzę.